Joga
Monika Bąk-Sosnowska
Praktyka jogi jako metoda wspomagająca leczenie otyłości
tekst powstał w 2012r.
Otyłość jest problemem, który przybiera – zwłaszcza w krajach zachodnich – rozmiary epidemii. Według szacunków światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w roku 2015 nadmierną masę ciała będzie miało 2.3 biliona dorosłych ludzi na świecie, zaś na otyłość będzie chorować 700 milionów [1]. Otyłość jest chorobą, która charakteryzuje się nadmiernym wzrostem ilości i objętości komórek tłuszczowych, czyli adipocytów. Jest chorobą przewlekłą, ogólnoustrojową i prowadzącą do szeregu groźnych powikłań. Należą do nich m.in. choroby układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, udar mózgu, zespół bezdechu sennego i niektóre rodzaje raka, jak również zmiany nastroju i depresja [2].
Podstawową przyczyną otyłości są niewłaściwe nawyki żywieniowe oraz brak aktywności fizycznej, prowadzące do utrzymywania się dodatniego bilansu energetycznego. Z danych Instytutu Żywności i Żywienia, który przeprowadził badania w 16 województwach w Polsce wynika, że 45 proc. mężczyzn i 30 proc. kobiet ma nadwagę, a 17 proc. mężczyzn i 15 proc. kobiet cierpi na otyłość. Nadwagę ma także co piąte dziecko [3]. Badania opinii społecznej wskazują, że 80% Polaków deklaruje dbałość o swoje zdrowie, jednak nie znajduje to potwierdzenia w podejmowaniu zachowań prozdrowotnych, takich jak aktywność fizyczna. Większość badanych (61%) nigdy lub prawie nigdy nie uprawia gimnastyki, aerobiku czy ćwiczeń na siłowni. Prawie połowa badanych (47%) nigdy nie biega, nie pływa, nie jeździ na rowerze, nie gra w gry zespołowe [4]. Badania przeprowadzone przez CBOS dotyczące sposobu spędzania wolnego czasu przez Polaków wskazują, iż badani najczęściej w czasie wolnym oglądają telewizję (52%) lub zajmują się życiem rodzinnym (36%). Jedynie 11% respondentów uprawia sport [5].
Aktywność fizyczna jest czynnikiem kształtującym zdrowie, zachowania zdrowotne, codzienne nawyki, a także sposób spędzania wolnego czasu. Ma korzystny wpływ zarówno na samopoczucie fizyczne, jak i na stan psychiczny człowieka. Sprzyja osiąganiu stanu relaksu, a nawet zmniejsza objawy niepokoju i depresji [6-9]. Formą aktywności fizycznej, która w ostatnim czasie zyskuje sporą popularność jest joga. Jest to prawdopodobnie związane z jej dużą dostępnością. Joga może być praktykowana przez osoby w różnym wieku, z różnym poziomem sprawności fizycznej, z różnym stanem zdrowia. Może być uprawiana samodzielnie, jak i w grupie, nie wymaga znaczących nakładów finansowych na zakup sprzętu czy stroju. Wiele badań naukowych potwierdza, że joga wpływa korzystnie na funkcjonowanie fizyczne i psychiczne. Wspomaga pracę układu krwionośnego, układu oddechowego, układu mięśniowo-szkieletowego, układu pokarmowego. Wpływa korzystnie na obraz własnego ciała, redukuje objawy napięcia, niepokoju, a nawet depresji [10-12].
W bazie artykułów medycznych PUBmed dostępnych jest coraz więcej doniesień na temat korzystnego wpływu jogi na redukcję masy ciała. Poniżej przedstawiono krótkie streszczenie wyników czterech takich doniesień:
• Oceniano wpływ 6- dniowego treningu jogi w połączeniu z dietą niskokaloryczną, na redukcję masy ciała i określonych parametrów biochemicznych. 47 uczestników chorych na otyłość ćwiczyło 5 godzin dziennie. Po zakończeniu treningu stwierdzono spadek BMI (o 1,6 %), zmniejszenie się obwodu talii i bioder, spadek stężenia cholesterolu całkowitego (o 7,7 %) i poziomu leptyny w surowicy krwi na czczo (o 44,2 %) oraz wzrost stabilności postawy i siły uchwytu (p <0,05) [13].
• Kilkanaście osób chorych na otyłość było przez 3 miesiące leczonych w klinice medycyny ajurwedyjskiej, gdzie stosowano kompleksowy program zmiany stylu życia polegający na odpowiedniej diecie i ćwiczeniach fizycznych w formie jogi. Oceniano efekty terapii po zakończeniu programu, a następnie po 6 i 9 miesiącach. Badano zarówno zmiany fizyczne (masa ciała, wskaźnik masy ciała, skład masy ciała, obwód talii i bioder, ciśnienie krwi), jak i psychologiczne (poziom energii, stresu, samopoczucia, jakości życia, zadowolenia z uczestnictwa w programie). Wykazano, że średnia redukcja masy ciała po 3 miesiącach wynosiła 3,54 kg, po 6 miesiącach – 4,63 kg, i po 9 miesiącach – 5,9 kg. Zadowolenie z uczestnictwa w programie kształtowało się na poziomie 90% we wszystkich analizowanych punktach czasowych. Na podstawie wyników wyprowadzono wniosek, że ta forma leczenia otyłości ma porównywalną skuteczność jak metody tradycyjne i może być rekomendowana. Jako jej niewątpliwą zaletę uznano wysoką akceptowalność przez pacjentów [14].
• 37 osób chorych na otyłość brało udział w 5 dniowym kursie jogi połączonym z treningiem uważności. Bezpośrednio po zakończeniu programu wykazano istotną poprawę zachowań żywieniowych, wzrost uważności, bardziej efektywne zarządzanie stresem i subiektywnie odczuwany wzrost duchowy. Większość pozytywnych zmian utrzymywała się również w grupie badanej po 3 kolejnych miesiącach. Aktywność fizyczna i zaburzenia nastroju poprawiły się znacząco po programie, lecz nie utrzymały się na zadowalającym poziomie w 3 – miesięcznej obserwacji . Masa ciała w przeciągu roku utrzymała się na poziomie istotnie niższym, niż w momencie rozpoczynania programu [15].
• W badaniu wzięło udział 16 zdrowych kobiet po menopauzie, które uczestniczyły w 16 tygodniowym programie ćwiczeń jogi oraz grupa kontrolna. W grupie badanej wykazano po zakończeniu programu istotny spadek masy ciała, zawartości tkanki tłuszczowej, wskaźnika masy ciała, obwodu talii oraz ilości tłuszczu trzewnego. Zwiększyła się ilość cholesterolu HDL oraz adiponektyny w surowicy krwi, obniżył się natomiast poziom całkowity cholesterolu, triglicerydów, lipoprotein o niskiej gęstości cholesterolu, ciśnienia krwi. Ponieważ poziom adiponektyny i profil lipidów w surowicy jest czynnikiem ryzyka zespołu metabolicznego u otyłych kobiet po menopauzie, dlatego istotna jest korzystna zmiana w zakresie tych parametrów pod wpływem ćwiczenia jogi. Joga może zatem być uznana za czynnik zapobiegający chorobom układu krążenia, spowodowanym otyłością u kobiet po menopauzie [16].
Wyniki dotychczasowych badań pozwalają twierdzić, że joga jest obiecującą metodą wspomagającą leczenie otyłości. Przyczynia się nie tylko do redukcji nadmiernej masy ciała, ale wpływa również pozytywnie na motorykę, samopoczucie psychiczne oraz zadowolenie z własnego wyglądu. Zdecydowanie pożądane wydaje się kontynuowanie tego typu badań, również na gruncie polskim.
Piśmiennictwo:
1. Nguyen DM., El-Serag HB. The Epidemiology of Obesity. Gastroenterol Clin North Am. 2010; 39(1): 1–7
2. Agborsangaya C, Ngwakongnwi E, Lahtinen M, Cooke T, Johnson J. Population health consequences associated with overweight and obesity. Can J Diabetes. 2013;37 Suppl 2:S280-1
3. http://www.izz.waw.pl/pl/dziaalno-naukowo–badawcza-11?id=399
4. Komunikat z badań BS/110/2012.Polacy o swoim zdrowiu oraz prozdrowotnych zachowaniach i Aktywnościach (2012), CBOS, Warszawa, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_110_12. PDF, 23.02.2013
5. CBOS, Komunikat z badań. Czas wolny Polaków, Warszawa 2010
6. Teychenne M, Ball K, Salmon J. Associations between physical activity and depressive symptoms in women. Int J Behav Nutr Phys Act. 2008;5:27
7. Penedo FJ, Dahn JR. Exercise and well-being: a review of mental and physical health benefits associated with physical activity. Curr Opin Psychiatry. 2005 Mar;18(2):189-93.
8. Chu AH, Koh D, Moy FM, Müller-Riemenschneider F. Do workplace physical activity interventions improve mental health outcomes? Occup Med (Lond). 2014;64(4):235-45.
9. Janssen I, Leblanc AG. Systematic review of the health benefits of physical activity and fitness in school-aged children and youth. Int J Behav Nutr Phys Act. 2010 11;7:40.
10. Dhananjai S., Sadashiv, Tiwari S., Dutt K., Kumar R. Reducing psychological distress and obesity through Yoga practice. Int J Yoga. 2013; 6(1): 66–70.
11. Patel NK, Newstead AH, Ferrer RL. The effects of yoga on physical functioning and health related quality of life in older adults: a systematic review and meta-analysis. J Altern Complement Med. 2012;18(10):902-17
12. Ross A, Thomas S. The health benefits of yoga and exercise: a review of comparison studies. J Altern Complement Med.;16(1):3-12
13. Telles S, Naveen VK, Balkrishna A, Kumar S. Short term health impact of a yoga and diet change program on obesity. Med Sci Monit. 2010;16(1):CR35-40
14. Rioux J, Thomson C, Howerter A. A Pilot Feasibility Study of Whole-systems Ayurvedic Medicine and Yoga Therapy for Weight Loss. Glob Adv Health Med. 2014;3(1):28-35
15. Braun TD, Park CL, Conboy LA. Psychological well-being, health behaviors, and weight loss among participants in a residential, Kripalu yoga-based weight loss program. Int J Yoga Therap. 2012;(22):9-22
16. Lee JA, Kim JW, Kim DY. Effects of yoga exercise on serum adiponectin and metabolic syndrome factors in obese postmenopausal women. Menopause. 2012;19(3):296-301
A TERAZ COŚ Z ŻYCIA…
Niesamowita historia o tym, jak joga uratowała człowieka przed śmiercią z powodu otyłości
