Terapia
PSYCHOLODZY- AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA I SPECJALNOŚCI
PSYCHOLODZY- AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA I SPECJALNOŚCI
Gdzie i jak pracują psycholodzy teoretycy?
Jak w każdej dziedzinie wiedzy, tak samo w psychologii można rozróżnić część teoretyczną od praktycznej, chociaż wiele osób łączy obie te formy działalności. Psycholodzy teoretycy pracują głównie na wyższych uczelniach, gdzie:
-prowadzą badania naukowe, czyli np.: obserwują zachowania ludzi w konkretnych sytuacjach, śledzą przebieg różnych procesów psychicznych, opracowują testy czy kwestionariusze, analizują dostępne informacje związane z ich zawodowymi zainteresowaniami i sami piszą sprawozdania ze swojej pracy naukowej. Wszystko po to, aby odkrywać mechanizmy rządzące naszym przeżywaniem i zachowaniem oraz znajdować sposoby polepszania funkcjonowania w określonych obszarach. Np. psycholodzy społeczni mogą analizować sposoby porozumiewania się ludzi ze sobą,
a potem tworzyć konkretne zasady, które będą przydatne każdemu, kto chciałby lepiej dogadywać się z bliskimi czy współpracownikami.
-uczą kandydatów do zawodu psychologa i tych wszystkich, którym w przyszłej pracy wiedza psychologiczna może okazać się przydatna.
Gdzie pracują psycholodzy praktycy?
Obecnie coraz więcej jest miejsc, w których zatrudnieni są psycholodzy praktycy – od placówek Służby Zdrowia, po szkoły, poradnie, urzędy i firmy. Są to więc wszystkie te miejsca, w których podstawą działalności jest kontakt z innymi ludźmi. Rodzaj obowiązków wykonywanych przez psychologa zależy przede wszystkim od specyfiki miejsca pracy. Inne są potrzeby w firmie, zainteresowanej aby pracownicy działali efektywnie i lepiej radzili sobie ze stresem, inne zaś w szpitalu, gdzie pacjenci zmagają się z chorobą, cierpieniem i śmiercią.
Czym zajmują się psycholodzy praktycy?
Aby uporządkować ten szeroki zakres działań, można podzielić je następująco:
-psychoprofilaktyka – polega na informowaniu i wyjaśnianiu, aby ułatwić poradzenie sobie z istniejącymi zagrożeniami i zapobiec negatywnym wydarzeniom; może być skierowana np. do młodzieży i dotyczyć ryzyka, jakie niesie ze sobą nadużywanie alkoholu albo do przyszłych matek, które obawiają się porodu – informacje o jego przebiegu i reakcjach organizmu znacznie osłabiają lęk, co ułatwia współpracę z personelem i przyjście dziecka na świat.
-psychoedukacja – również ma na celu informowanie i wyjaśnianie, ale dotyczy raczej spraw, które już mają miejsce; polega np. na ukazaniu postaw czy zachowań, które wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie oraz na uczeniu sposobów radzenia sobie w określonych sytuacjach; z psychoedukacji mogą np. korzystać rodzice, którzy chcą się dowiedzieć jak zmienia się psychicznie ich dziecko w poszczególnych fazach rozwoju i jak można je wspomóc, albo rodzina osoby przewlekle chorej, którą niepokoją zmiany w zachowaniu chorego czy jej relacjach z otoczeniem.
-poradnictwo – pomaga w rozwiązywaniu konkretnych problemów, ale nie oznacza tego samego co popularne „radzenie”; psycholog nie daje gotowej recepty, ale naświetla możliwe przyczyny danego problemu, skutki jakie powoduje oraz możliwości działania, które można podjąć w tej sytuacji, wraz z ich konsekwencjami; poradnictwo wiąże się z szerszym spojrzeniem na daną sytuację i ukazaniem aspektów, z których sam zainteresowany mógł nie zdawać sobie sprawy, a które ułatwiają znalezienie rozwiązania; np. żona, która opowiada o nieporozumieniach z mężem może dostrzec, że często sama je prowokuje określony zachowaniem oraz może nauczyć się, jak te zachowania zmienić.
-doradztwo – najbardziej popularne jest w dziedzinach związanych z biznesem, mediami czy polityką; polega na wykorzystaniu wiedzy psychologicznej dla osiągnięcia sukcesu; np. właściciel firmy może poprosić psychologa o pomoc w rekrutacji nowych pracowników pod kontem ich predyspozycji do danej pracy, albo polityk o pomoc w odpowiedniej autoprezentacji.
-mediacja – polega na pomocy w szukaniu kompromisu pomiędzy dwoma stronami konfliktu; sytuacja taka może mieć miejsce w pracy – np. kiedy załoga nie może porozumieć się z kierownictwem, w rodzinie – np. kiedy małżonkowie nie mogą dogadać się w kwestii wychowania dzieci, ale też w różnych sytuacjach ekstremalnych – np. gdy psycholog policyjny negocjuje ze stojącym na dachu samobójcą.
-orzecznictwo – dotyczy przede wszystkim funkcjonowania psychicznego człowieka; ma na celu stwierdzenie czy jest on sprawny umysłowo, jaki wpływ wywarły na nim sytuacje, których doświadczył, czy może odpowiadać za popełnione czyny, czy jest w stanie wykonywać powierzone mu zadania lub takie, o które dopiero się ubiega; psycholodzy orzecznicy pracują na zlecenie określonych instytucji, np. sądu, policji, wojska, ZUSu; przeprowadzają m.in. badania psychotechniczne kierowców i badania związane z pozwoleniem na broń.
-interwencja kryzysowa – jest formą pomocy w nagłych, dramatycznych sytuacjach; polega na zapewnieniu bezpieczeństwa, zorganizowaniu podstawowych środków do życia, udzieleniu wsparcia i stworzeniu warunków do odreagowania emocjonalnego i pogodzenia się z faktami; znajduje zastosowanie w przypadku wydarzeń o większym zasięgu, np. klęska żywiołowa, wypadki komunikacyjne, ale też w odniesieniu do pojedynczych osób, np. ofiar przemocy czy gwałtów.
-rehabilitacja psycho – społeczna – jest formą pomocy dla osób powracających do zdrowia po ciężkiej chorobie czy urazie; ma na celu pomoc w przystosowaniu się do nowej sytuacji i odbudowaniu relacji ze światem; np. osoba, która uległa wypadkowi i straciła kończynę, musi nie tylko nauczyć się na nowo wykonywać codzienne czynności, ale też pogodzić się z tym, co się stało, zaakceptować siebie i odnaleźć sens swojego życia.
-psychoterapia – jej celem jest dokonanie trwałej zmiany w sposobie przeżywania czy zachowania człowieka po to, aby mógł on czuć się zdrowszym i bardziej szczęśliwym; korzystają z niej zarówno osoby chore, narzekające na konkretne objawy czy trudności, ale też osoby zdrowe, pragnące rozwinąć własne możliwości; na psychoterapię może się zgłosić np. osoba, która ma za sobą wiele nieudanych związków i chce poznać ewentualne nieuświadamiane wcześniej przyczyny takiego obrotu spraw oraz uwolnić się od tego swoistego fatum.
autorka: Monika Bąk - Sosnowska
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
Jak w każdej dziedzinie wiedzy, tak samo w psychologii można rozróżnić część teoretyczną od praktycznej, chociaż wiele osób łączy obie te formy działalności. Psycholodzy teoretycy pracują głównie na wyższych uczelniach, gdzie:
-prowadzą badania naukowe, czyli np.: obserwują zachowania ludzi w konkretnych sytuacjach, śledzą przebieg różnych procesów psychicznych, opracowują testy czy kwestionariusze, analizują dostępne informacje związane z ich zawodowymi zainteresowaniami i sami piszą sprawozdania ze swojej pracy naukowej. Wszystko po to, aby odkrywać mechanizmy rządzące naszym przeżywaniem i zachowaniem oraz znajdować sposoby polepszania funkcjonowania w określonych obszarach. Np. psycholodzy społeczni mogą analizować sposoby porozumiewania się ludzi ze sobą,
a potem tworzyć konkretne zasady, które będą przydatne każdemu, kto chciałby lepiej dogadywać się z bliskimi czy współpracownikami.
-uczą kandydatów do zawodu psychologa i tych wszystkich, którym w przyszłej pracy wiedza psychologiczna może okazać się przydatna.
Gdzie pracują psycholodzy praktycy?
Obecnie coraz więcej jest miejsc, w których zatrudnieni są psycholodzy praktycy – od placówek Służby Zdrowia, po szkoły, poradnie, urzędy i firmy. Są to więc wszystkie te miejsca, w których podstawą działalności jest kontakt z innymi ludźmi. Rodzaj obowiązków wykonywanych przez psychologa zależy przede wszystkim od specyfiki miejsca pracy. Inne są potrzeby w firmie, zainteresowanej aby pracownicy działali efektywnie i lepiej radzili sobie ze stresem, inne zaś w szpitalu, gdzie pacjenci zmagają się z chorobą, cierpieniem i śmiercią.
Czym zajmują się psycholodzy praktycy?
Aby uporządkować ten szeroki zakres działań, można podzielić je następująco:
-psychoprofilaktyka – polega na informowaniu i wyjaśnianiu, aby ułatwić poradzenie sobie z istniejącymi zagrożeniami i zapobiec negatywnym wydarzeniom; może być skierowana np. do młodzieży i dotyczyć ryzyka, jakie niesie ze sobą nadużywanie alkoholu albo do przyszłych matek, które obawiają się porodu – informacje o jego przebiegu i reakcjach organizmu znacznie osłabiają lęk, co ułatwia współpracę z personelem i przyjście dziecka na świat.
-psychoedukacja – również ma na celu informowanie i wyjaśnianie, ale dotyczy raczej spraw, które już mają miejsce; polega np. na ukazaniu postaw czy zachowań, które wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie oraz na uczeniu sposobów radzenia sobie w określonych sytuacjach; z psychoedukacji mogą np. korzystać rodzice, którzy chcą się dowiedzieć jak zmienia się psychicznie ich dziecko w poszczególnych fazach rozwoju i jak można je wspomóc, albo rodzina osoby przewlekle chorej, którą niepokoją zmiany w zachowaniu chorego czy jej relacjach z otoczeniem.
-poradnictwo – pomaga w rozwiązywaniu konkretnych problemów, ale nie oznacza tego samego co popularne „radzenie”; psycholog nie daje gotowej recepty, ale naświetla możliwe przyczyny danego problemu, skutki jakie powoduje oraz możliwości działania, które można podjąć w tej sytuacji, wraz z ich konsekwencjami; poradnictwo wiąże się z szerszym spojrzeniem na daną sytuację i ukazaniem aspektów, z których sam zainteresowany mógł nie zdawać sobie sprawy, a które ułatwiają znalezienie rozwiązania; np. żona, która opowiada o nieporozumieniach z mężem może dostrzec, że często sama je prowokuje określony zachowaniem oraz może nauczyć się, jak te zachowania zmienić.
-doradztwo – najbardziej popularne jest w dziedzinach związanych z biznesem, mediami czy polityką; polega na wykorzystaniu wiedzy psychologicznej dla osiągnięcia sukcesu; np. właściciel firmy może poprosić psychologa o pomoc w rekrutacji nowych pracowników pod kontem ich predyspozycji do danej pracy, albo polityk o pomoc w odpowiedniej autoprezentacji.
-mediacja – polega na pomocy w szukaniu kompromisu pomiędzy dwoma stronami konfliktu; sytuacja taka może mieć miejsce w pracy – np. kiedy załoga nie może porozumieć się z kierownictwem, w rodzinie – np. kiedy małżonkowie nie mogą dogadać się w kwestii wychowania dzieci, ale też w różnych sytuacjach ekstremalnych – np. gdy psycholog policyjny negocjuje ze stojącym na dachu samobójcą.
-orzecznictwo – dotyczy przede wszystkim funkcjonowania psychicznego człowieka; ma na celu stwierdzenie czy jest on sprawny umysłowo, jaki wpływ wywarły na nim sytuacje, których doświadczył, czy może odpowiadać za popełnione czyny, czy jest w stanie wykonywać powierzone mu zadania lub takie, o które dopiero się ubiega; psycholodzy orzecznicy pracują na zlecenie określonych instytucji, np. sądu, policji, wojska, ZUSu; przeprowadzają m.in. badania psychotechniczne kierowców i badania związane z pozwoleniem na broń.
-interwencja kryzysowa – jest formą pomocy w nagłych, dramatycznych sytuacjach; polega na zapewnieniu bezpieczeństwa, zorganizowaniu podstawowych środków do życia, udzieleniu wsparcia i stworzeniu warunków do odreagowania emocjonalnego i pogodzenia się z faktami; znajduje zastosowanie w przypadku wydarzeń o większym zasięgu, np. klęska żywiołowa, wypadki komunikacyjne, ale też w odniesieniu do pojedynczych osób, np. ofiar przemocy czy gwałtów.
-rehabilitacja psycho – społeczna – jest formą pomocy dla osób powracających do zdrowia po ciężkiej chorobie czy urazie; ma na celu pomoc w przystosowaniu się do nowej sytuacji i odbudowaniu relacji ze światem; np. osoba, która uległa wypadkowi i straciła kończynę, musi nie tylko nauczyć się na nowo wykonywać codzienne czynności, ale też pogodzić się z tym, co się stało, zaakceptować siebie i odnaleźć sens swojego życia.
-psychoterapia – jej celem jest dokonanie trwałej zmiany w sposobie przeżywania czy zachowania człowieka po to, aby mógł on czuć się zdrowszym i bardziej szczęśliwym; korzystają z niej zarówno osoby chore, narzekające na konkretne objawy czy trudności, ale też osoby zdrowe, pragnące rozwinąć własne możliwości; na psychoterapię może się zgłosić np. osoba, która ma za sobą wiele nieudanych związków i chce poznać ewentualne nieuświadamiane wcześniej przyczyny takiego obrotu spraw oraz uwolnić się od tego swoistego fatum.
autorka: Monika Bąk - Sosnowska
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
PSYCHOLOGIA I PSYCHOLODZY- PODSTAWOWE INFORMACJE
PSYCHOLOGIA I PSYCHOLODZY- PODSTAWOWE INFORMACJE
Jaka jest definicja słownikowa?
PSYCHOLOGIA- nauka o zjawiskach psychicznych
PSYCHOLOGIA- nauka o życiu umysłowym, jego zjawiskach i warunkach
PSYCHOLOGIA- nauka o zachowaniu (za: Norbert Sillamy, Słownik Psychologii, 1994).
Co z tego wynika?
Z powyższych stwierdzeń wynika na pewno jedno - psychologia jest nauką. Jeśli jednak zagłębić się w to zjawisko, trzeba stwierdzić, że obszar zainteresowań psychologii jest mało naukowy. Dotyczy przecież takich zagadnień jak: emocje, motywy, myśli, oczekiwania, nastawienia, sposoby zachowania się człowieka. Jak to zbadać, jak uchwycić te stany? Gdzie są granice pomiędzy nimi? Jak stwierdzić co jest ogólne, a co indywidualne? Przecież każdy z nas jest niepowtarzalny, inny. Nasze myśli, oczekiwania, emocje są w nas cały czas, a jednak trudno je badać. No i przede wszystkim kto z nas chciałby aby je badać? Psychologowie - badacze, aby jednoznacznie potwierdziła się teza, iż psychologia jest nauką, takie sposoby znaleźli. Nie o tym jednak miało być! Tak więc należy uznać, iż psychologia to nauka. Nauka o tym, co „w nas”. Nauka o naszym życiu psychicznym, o naszym zachowaniu. Zachowaniu tłumaczonym jako interakcja między naszym organizmem (nami) i naszym środowiskiem, czyli tym wszystkim, co nas otacza. Psychologia to więc nauka o każdym z nas, o naszych przeżyciach, o naszych wewnętrznych, ale i zewnętrznych światach. O naszych kontaktach z innymi. O tym co indywidualne, ale i o tym, co można stwierdzić ogólnie. To nauka o tajemnicy, którą każdy z nas w sobie nosi. Znany psycholog Philip G. Zimbardo w swojej książce „Psychologia i życie” pisze, iż celem psychologii jest: opisywanie tego, co się dzieje; wyjaśnianie tego, co się dzieje i przewidywanie tego, co się zdarzy. Jednym słowem psychologia to odnajdowanie odpowiedniego klucza, klucza do każdego z nas.
O co chodzi psychologom?
Co jest celem każdego psychologa? I kim właściwie jest psycholog? Z powyższej treści możemy wywnioskować, iż jest on badaczem, naukowcem... Powiedziałabym jednak, iż jest on badaczem indywidualności, naukowcem zgłębiającym wewnętrzne przeżycia. Próbuje zobaczyć i opisać to, co niewidzialne, odpowiedzieć na pytanie „jak?” i „co?” i na podstawie tego przewidzieć, a także pomóc kiedy zajdzie taka potrzeba. Trudne.... ,a jednak jakże ciekawe... Co ciekawi psychologa? Jacy jesteśmy? Dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni? Czym różnimy się między sobą i dlaczego? Skąd czerpiemy siłę w walce z chorobami, a dlaczego czasem się poddajemy? Czemu jesteśmy smutni i skąd o tym wiemy? Kiedy i jak się złościmy? Jak inni wpływają na nas, a my na innych i co z tego może wyniknąć? To tylko kilka z ogromnej masy pytań, które każdy człowiek zadaje sobie na codzień albo w chwilach szczególnie dla niego ważnych. Na niektóre z tych pytań każdy sam odnajduje odpowiedź, na inne szuka jej bezskutecznie. I właśnie na takie pytania my - psycholodzy postaramy się odpowiedzieć w Poradniku Medycznym. Zapraszamy Państwa do szukania odpowiedzi z nami lub do łatwiejszego znajdywania ich z naszą pomocą!
autorka: Barbara Szczyrba - Maroń
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
PSYCHOLOGIA- nauka o zjawiskach psychicznych
PSYCHOLOGIA- nauka o życiu umysłowym, jego zjawiskach i warunkach
PSYCHOLOGIA- nauka o zachowaniu (za: Norbert Sillamy, Słownik Psychologii, 1994).
Co z tego wynika?
Z powyższych stwierdzeń wynika na pewno jedno - psychologia jest nauką. Jeśli jednak zagłębić się w to zjawisko, trzeba stwierdzić, że obszar zainteresowań psychologii jest mało naukowy. Dotyczy przecież takich zagadnień jak: emocje, motywy, myśli, oczekiwania, nastawienia, sposoby zachowania się człowieka. Jak to zbadać, jak uchwycić te stany? Gdzie są granice pomiędzy nimi? Jak stwierdzić co jest ogólne, a co indywidualne? Przecież każdy z nas jest niepowtarzalny, inny. Nasze myśli, oczekiwania, emocje są w nas cały czas, a jednak trudno je badać. No i przede wszystkim kto z nas chciałby aby je badać? Psychologowie - badacze, aby jednoznacznie potwierdziła się teza, iż psychologia jest nauką, takie sposoby znaleźli. Nie o tym jednak miało być! Tak więc należy uznać, iż psychologia to nauka. Nauka o tym, co „w nas”. Nauka o naszym życiu psychicznym, o naszym zachowaniu. Zachowaniu tłumaczonym jako interakcja między naszym organizmem (nami) i naszym środowiskiem, czyli tym wszystkim, co nas otacza. Psychologia to więc nauka o każdym z nas, o naszych przeżyciach, o naszych wewnętrznych, ale i zewnętrznych światach. O naszych kontaktach z innymi. O tym co indywidualne, ale i o tym, co można stwierdzić ogólnie. To nauka o tajemnicy, którą każdy z nas w sobie nosi. Znany psycholog Philip G. Zimbardo w swojej książce „Psychologia i życie” pisze, iż celem psychologii jest: opisywanie tego, co się dzieje; wyjaśnianie tego, co się dzieje i przewidywanie tego, co się zdarzy. Jednym słowem psychologia to odnajdowanie odpowiedniego klucza, klucza do każdego z nas.
O co chodzi psychologom?
Co jest celem każdego psychologa? I kim właściwie jest psycholog? Z powyższej treści możemy wywnioskować, iż jest on badaczem, naukowcem... Powiedziałabym jednak, iż jest on badaczem indywidualności, naukowcem zgłębiającym wewnętrzne przeżycia. Próbuje zobaczyć i opisać to, co niewidzialne, odpowiedzieć na pytanie „jak?” i „co?” i na podstawie tego przewidzieć, a także pomóc kiedy zajdzie taka potrzeba. Trudne.... ,a jednak jakże ciekawe... Co ciekawi psychologa? Jacy jesteśmy? Dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni? Czym różnimy się między sobą i dlaczego? Skąd czerpiemy siłę w walce z chorobami, a dlaczego czasem się poddajemy? Czemu jesteśmy smutni i skąd o tym wiemy? Kiedy i jak się złościmy? Jak inni wpływają na nas, a my na innych i co z tego może wyniknąć? To tylko kilka z ogromnej masy pytań, które każdy człowiek zadaje sobie na codzień albo w chwilach szczególnie dla niego ważnych. Na niektóre z tych pytań każdy sam odnajduje odpowiedź, na inne szuka jej bezskutecznie. I właśnie na takie pytania my - psycholodzy postaramy się odpowiedzieć w Poradniku Medycznym. Zapraszamy Państwa do szukania odpowiedzi z nami lub do łatwiejszego znajdywania ich z naszą pomocą!
autorka: Barbara Szczyrba - Maroń
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
PSYCHOTERAPIA- CZYM JEST I CZY KAŻDY MOŻE JĄ STOSOWAĆ
PSYCHOTERAPIA- CZYM JEST I CZY KAŻDY MOŻE JĄ STOSOWAĆ
Czy każdy człowiek może być psychoterapeutą?
Na pewno nie raz się zdarzało, że pomagaliśmy komuś w trudnych chwilach czy sytuacjach. I nie raz zdarza się, że również nam pomagają, kiedy jesteśmy smutni czy mamy „zły okres”. Pomocy tej udzielają sobie z reguły osoby bliskie - rodzina, przyjaciele. Polega ona przede wszystkim na cierpliwym wysłuchaniu i podaniu pomocnej dłoni poprzez akceptację, wsparcie, a czasami poradzenie. Niekiedy zdarza się, iż każdy z nas może poczuć się jak psychoterapeuta. Ale sposób, w jaki pomagamy bliskim zwykle nie jest psychoterapią. Psychoterapia różni się od typowej pomocy, której udzielamy, czy która jest udzielana nam.
Co to jest pomoc psychologiczna?
Pomocą psychologiczną możemy nazwać towarzyszenie bliskim, a czasem nieznanym osobom, w rozwiązywaniu ich problemów czy w ich rozwoju osobistym. Podstawowym warunkiem udzielania takiej pomocy jest zaufanie wytworzone między osobą wspomaganą a pomagającą. Kolejne warunki to: uważne słuchanie, wzajemna akceptacja, wsparcie - dawane chociażby poprzez to, że jesteśmy, jak również poprzez przytulenie czy trzymanie za rękę - oraz empatia, czyli umiejętność wczucia się w świat przeżyć drugiej osoby. Aby działanie jednej osoby względem drugiej nazwać pomocą psychologiczną nie muszą występować poważne problemy, zaburzenia czy konflikty. Pomocy takiej może udzielać każdy - przyjaciel, rodzina, lekarz czy pielęgniarka w szpitalu. Np. w przypadku pobytu w szpitalu pomoc psychologiczna może zostać zastosowana w problemach pacjenta związanych z: przeżywaniem choroby, strachem przed diagnozą, przed bólem czy zabiegami medycznymi i samym pobytem w szpitalu. Każdy z nas ma także własny system pomagania mniej lub bardziej rozwinięty. System ten tworzą inne osoby, np.: rodzina, grupa rówieśnicza, grupa zawodowa, grupa towarzyska, grupa społecznej przynależności czy szkoła. Im bardziej rozwinięty jest nasz system, tym więcej mamy miejsc, z których możemy w trudnych chwilach czerpać pomoc.
Pomocy psychologicznej może udzielać również psycholog i nie jest ona tożsama z psychoterapią.
W jakich obszarach psychologowie wykorzystują pomoc psychologiczną?
Pomoc psychologiczna udzielana przez psychologów lub przez osoby wykwalifikowane do udzielania jej ( np. pedagodzy, pracownicy opieki społecznej) jest najczęściej wykorzystywana w takich obszarach jak:
- profilaktyka i prewencja
- promocja zdrowia
- interwencja kryzysowa
- poradnictwo
Pomocy psychologicznej udzielają sobie również osoby z tzw. grup wsparcia czy grup samopomocowych.
Są to obszary, gdzie psychoterapia nie jest wymagana, a czasem nawet niepotrzebna. Np. kiedy do Ośrodka Interwencji Kryzysowej trafia bita przez męża kobieta, po pierwsze należy jej pomóc poprzez ofiarowanie wsparcia - emocjonalnego, informacyjnego czy nawet finansowego, dopiero później - jeśli będzie chciała i będzie na to gotowa - można zaproponować psychoterapię.
Czym więc jest psychoterapia?
Psychoterapia to specjalistyczna metoda polegająca na celowym, świadomym i programowym oddziaływaniu psychologicznym, w celu usunięcia lub zmniejszenia zaburzeń, ich objawów czy konsekwencji, a czasami nawet przyczyn. Celem terapii jest, więc rozwój osobowości, zdrowie psychiczne, a także usuwanie objawów chorobowych pacjenta. Psychoterapia dotyczyć może zarówno ludzi chorych, jak i tych, którzy chcą się rozwijać, chcą dowiedzieć się o sobie więcej. Psychoterapeuta, aby stosować psychoterapię musi posiadać określoną wiedzę oraz umiejętności. Aby pomoc można było nazwać psychoterapią nie wystarczy umiejętność empatii, aktywnego słuchania czy wspierania, choć niewątpliwie są one podstawą. Psychoterapeuta zna konkretne metody i techniki, które pomagają zaplanować terapię i zmierzać do wyznaczonego - wraz z pacjentem - celu. Psychoterapeuta odwołuje się przy tym do konkretnej teorii psychologicznej, na bazie której stworzona została metoda psychoterapii, którą stosuje.
Kto może być psychoterapeutą?
Wiedzę o konkretnych metodach terapii i jej technikach oraz umiejętność stosowania tej wiedzy, przyszły psychoterapeuta nabywa nie tylko w toku studiów psychologicznych, ale przede wszystkim w trakcie kilkuletnich, podyplomowych szkoleń specjalistycznych. Dopiero ich ukończenie daje podstawę do tego, aby nazywać się psychoterapeutą. Tak więc nie każdy psycholog to psychoterapeuta. W trakcie takich szkoleń przyszły psychoterapeuta uczy się nie tylko konkretnych teorii psychoterapeutycznych, metod i technik stosowanych w tych teoriach, ale także poznaje lepiej siebie. Uczy się zrozumienia dla tego, co dzieje się w jego psychice, aby lepiej zrozumieć pacjenta. Szkolenia kończą się najczęściej egzaminem, po zdaniu którego kursant zdobywa certyfikat lub licencję psychoterapeuty. Uczestnikami szkoleń mogą być zarówno psycholodzy, jak i psychiatrzy, pedagodzy oraz socjolodzy. Oczywiście zdarza się, iż psychologowie nie posiadający licencji lub certyfikatu także stosują psychoterapię, gdyż szkolenia takie są czymś stosunkowo nowym, a także wymagającym dużego nakładu energii, czasu oraz finansów. Nie każdy psycholog może sobie na to pozwolić, choć niewątpliwie rozwija to jego umiejętności zawodowe i daje szansę rozszerzenia obszaru działalności.
Krótkie podsumowanie:
Co jest wspólne w psychoterapii i pomocy psychologicznej?
1. Oba rodzaje pomocy mają podobne podstawy: akceptacja, zaufanie, cierpliwe słuchanie, dobry kontakt.
2. Zarówno pomoc psychologiczna, jaki i psychoterapia mogą przynosić podobne efekty, choć metody osiągania tych efektów mogą być różne.
3. Aby skutecznie udzielić pomocy oraz aby skutecznie stosować psychoterapię, konieczna jest zgoda i motywacja osoby zainteresowanej oraz jasno określony cel, który ma być osiągnięty.
Co różni psychoterapię i pomoc psychologiczną?
1. Różnica zaznacza się przede wszystkim w przygotowaniu osób udzielających pomocy i psychoterapii. Pomocy psychologicznej udzielić może każdy, psychoterapię stosują osoby profesjonalnie przygotowane do tego.
2. Metody pomocy psychologicznej są dostępne każdemu i choć jedni w jej udzielaniu są lepsi, a inni gorsi, każdy zna te metody i z reguły potrafi się nimi posługiwać. Metody, techniki i umiejętności stosowane w psychoterapii wymagają przygotowania i specjalistycznej wiedzy.
autorka: Barbara Szczyrba - Maroń
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
Na pewno nie raz się zdarzało, że pomagaliśmy komuś w trudnych chwilach czy sytuacjach. I nie raz zdarza się, że również nam pomagają, kiedy jesteśmy smutni czy mamy „zły okres”. Pomocy tej udzielają sobie z reguły osoby bliskie - rodzina, przyjaciele. Polega ona przede wszystkim na cierpliwym wysłuchaniu i podaniu pomocnej dłoni poprzez akceptację, wsparcie, a czasami poradzenie. Niekiedy zdarza się, iż każdy z nas może poczuć się jak psychoterapeuta. Ale sposób, w jaki pomagamy bliskim zwykle nie jest psychoterapią. Psychoterapia różni się od typowej pomocy, której udzielamy, czy która jest udzielana nam.
Co to jest pomoc psychologiczna?
Pomocą psychologiczną możemy nazwać towarzyszenie bliskim, a czasem nieznanym osobom, w rozwiązywaniu ich problemów czy w ich rozwoju osobistym. Podstawowym warunkiem udzielania takiej pomocy jest zaufanie wytworzone między osobą wspomaganą a pomagającą. Kolejne warunki to: uważne słuchanie, wzajemna akceptacja, wsparcie - dawane chociażby poprzez to, że jesteśmy, jak również poprzez przytulenie czy trzymanie za rękę - oraz empatia, czyli umiejętność wczucia się w świat przeżyć drugiej osoby. Aby działanie jednej osoby względem drugiej nazwać pomocą psychologiczną nie muszą występować poważne problemy, zaburzenia czy konflikty. Pomocy takiej może udzielać każdy - przyjaciel, rodzina, lekarz czy pielęgniarka w szpitalu. Np. w przypadku pobytu w szpitalu pomoc psychologiczna może zostać zastosowana w problemach pacjenta związanych z: przeżywaniem choroby, strachem przed diagnozą, przed bólem czy zabiegami medycznymi i samym pobytem w szpitalu. Każdy z nas ma także własny system pomagania mniej lub bardziej rozwinięty. System ten tworzą inne osoby, np.: rodzina, grupa rówieśnicza, grupa zawodowa, grupa towarzyska, grupa społecznej przynależności czy szkoła. Im bardziej rozwinięty jest nasz system, tym więcej mamy miejsc, z których możemy w trudnych chwilach czerpać pomoc.
Pomocy psychologicznej może udzielać również psycholog i nie jest ona tożsama z psychoterapią.
W jakich obszarach psychologowie wykorzystują pomoc psychologiczną?
Pomoc psychologiczna udzielana przez psychologów lub przez osoby wykwalifikowane do udzielania jej ( np. pedagodzy, pracownicy opieki społecznej) jest najczęściej wykorzystywana w takich obszarach jak:
- profilaktyka i prewencja
- promocja zdrowia
- interwencja kryzysowa
- poradnictwo
Pomocy psychologicznej udzielają sobie również osoby z tzw. grup wsparcia czy grup samopomocowych.
Są to obszary, gdzie psychoterapia nie jest wymagana, a czasem nawet niepotrzebna. Np. kiedy do Ośrodka Interwencji Kryzysowej trafia bita przez męża kobieta, po pierwsze należy jej pomóc poprzez ofiarowanie wsparcia - emocjonalnego, informacyjnego czy nawet finansowego, dopiero później - jeśli będzie chciała i będzie na to gotowa - można zaproponować psychoterapię.
Czym więc jest psychoterapia?
Psychoterapia to specjalistyczna metoda polegająca na celowym, świadomym i programowym oddziaływaniu psychologicznym, w celu usunięcia lub zmniejszenia zaburzeń, ich objawów czy konsekwencji, a czasami nawet przyczyn. Celem terapii jest, więc rozwój osobowości, zdrowie psychiczne, a także usuwanie objawów chorobowych pacjenta. Psychoterapia dotyczyć może zarówno ludzi chorych, jak i tych, którzy chcą się rozwijać, chcą dowiedzieć się o sobie więcej. Psychoterapeuta, aby stosować psychoterapię musi posiadać określoną wiedzę oraz umiejętności. Aby pomoc można było nazwać psychoterapią nie wystarczy umiejętność empatii, aktywnego słuchania czy wspierania, choć niewątpliwie są one podstawą. Psychoterapeuta zna konkretne metody i techniki, które pomagają zaplanować terapię i zmierzać do wyznaczonego - wraz z pacjentem - celu. Psychoterapeuta odwołuje się przy tym do konkretnej teorii psychologicznej, na bazie której stworzona została metoda psychoterapii, którą stosuje.
Kto może być psychoterapeutą?
Wiedzę o konkretnych metodach terapii i jej technikach oraz umiejętność stosowania tej wiedzy, przyszły psychoterapeuta nabywa nie tylko w toku studiów psychologicznych, ale przede wszystkim w trakcie kilkuletnich, podyplomowych szkoleń specjalistycznych. Dopiero ich ukończenie daje podstawę do tego, aby nazywać się psychoterapeutą. Tak więc nie każdy psycholog to psychoterapeuta. W trakcie takich szkoleń przyszły psychoterapeuta uczy się nie tylko konkretnych teorii psychoterapeutycznych, metod i technik stosowanych w tych teoriach, ale także poznaje lepiej siebie. Uczy się zrozumienia dla tego, co dzieje się w jego psychice, aby lepiej zrozumieć pacjenta. Szkolenia kończą się najczęściej egzaminem, po zdaniu którego kursant zdobywa certyfikat lub licencję psychoterapeuty. Uczestnikami szkoleń mogą być zarówno psycholodzy, jak i psychiatrzy, pedagodzy oraz socjolodzy. Oczywiście zdarza się, iż psychologowie nie posiadający licencji lub certyfikatu także stosują psychoterapię, gdyż szkolenia takie są czymś stosunkowo nowym, a także wymagającym dużego nakładu energii, czasu oraz finansów. Nie każdy psycholog może sobie na to pozwolić, choć niewątpliwie rozwija to jego umiejętności zawodowe i daje szansę rozszerzenia obszaru działalności.
Krótkie podsumowanie:
Co jest wspólne w psychoterapii i pomocy psychologicznej?
1. Oba rodzaje pomocy mają podobne podstawy: akceptacja, zaufanie, cierpliwe słuchanie, dobry kontakt.
2. Zarówno pomoc psychologiczna, jaki i psychoterapia mogą przynosić podobne efekty, choć metody osiągania tych efektów mogą być różne.
3. Aby skutecznie udzielić pomocy oraz aby skutecznie stosować psychoterapię, konieczna jest zgoda i motywacja osoby zainteresowanej oraz jasno określony cel, który ma być osiągnięty.
Co różni psychoterapię i pomoc psychologiczną?
1. Różnica zaznacza się przede wszystkim w przygotowaniu osób udzielających pomocy i psychoterapii. Pomocy psychologicznej udzielić może każdy, psychoterapię stosują osoby profesjonalnie przygotowane do tego.
2. Metody pomocy psychologicznej są dostępne każdemu i choć jedni w jej udzielaniu są lepsi, a inni gorsi, każdy zna te metody i z reguły potrafi się nimi posługiwać. Metody, techniki i umiejętności stosowane w psychoterapii wymagają przygotowania i specjalistycznej wiedzy.
autorka: Barbara Szczyrba - Maroń
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
RODZAJE PSYCHOTERAPII CZYLI KILKA SŁÓW O TYM JAK SIĘ TO ROBI
RODZAJE PSYCHOTERAPII CZYLI KILKA SŁÓW O TYM JAK SIĘ TO ROBI
Czy wszyscy psychoterapeuci pracują tak samo?
Nie istnieje jednolita teoria psychoterapii co oznacza, iż nie ma jednego rodzaju psychoterapii, którą posługiwaliby się wszyscy terapeuci. Można wyodrębnić kilka głównych orientacji teoretycznych, na bazie których stworzone zostały różne formy psychoterapii. Psychoterapeuta opiera się więc na wybranej teorii psychologicznej i wynikającej z niej formie psychoterapii. Wybór sposobu oddziaływania zależy przede wszystkim od samego psychoterapeuty, bo przecież każdy psycholog i psychoterapeuta to przede wszystkim człowiek, który posiada swoje preferencje, zainteresowania czy oczekiwania. Przygotowując się do swojego zawodu, psychoterapeuta poznaje i uczy się wszystkich nurtów teoretycznych i wszystkich rodzajów psychoterapii. Uczy się patrzenia na człowieka, a więc także na siebie, poprzez pryzmat tych orientacji. Każda teoria psychologiczna, na podstawie której stworzone zostały rodzaje psychoterapii, ma własną koncepcję rozwoju i funkcjonowania człowieka oraz własną koncepcję powstawania różnego rodzaju zaburzeń. Psychoterapeuta wybierając dany rodzaj terapii przyjmuje taką, a nie inną koncepcję człowieka i nią posługuje się w swojej pracy. Pracuje więc przy użyciu konkretnych metod i technik oraz w konkretny sposób widzi swojego pacjenta i jego problemy. Podziały pomiędzy poszczególnymi nurtami są wyraźne, a szkoły terapeutyczne różnią się czasem zdecydowanie, dosyć powszechne jest jednak, że terapeuci stosują łącznie narzędzia wywodzące się z różnych nurtów. Dobierają je celowo i wykorzystują tak, aby terapia była jak najbardziej skuteczna.
Jaki jest ogólny podział psychoterapii?
W zależności od przyjętego kryterium, psychoterapię można ogólnie podzielić na:
- długoterminową (kilka do kilkunastu spotkań) i krótkoterminową (najczęściej kilka spotkań)
- dyrektywną (terapeuta decyduje o jej przebiegu) i niedyrektywną (terapeuta w znacznym stopniu dostosowuje się do potrzeb pacjenta/ klienta)
- opartą na metodach powierzchniowych, objawowych (psychoterapeutę interesują objawy pacjenta, a celem terapii jest jak najszybsze ich usunięcie) i na metodach głębinowych, przyczynowych ( psychoterapeutę interesują przyczyny objawów, a celem terapii jest ich odkrycie i przepracowanie)
- opartą na metodach podtrzymujących (terapeuta wspiera i podtrzymuje pacjenta/ klienta, koncentrując się na jego aktualnej sytuacji życiowej) i metodach rekonstruujących (terapeuta pomaga pacjentowi/ klientowi w tworzeniu nowych zasobów).
Jakie są konkretne rodzaje psychoterapii?
Podział ogólny pokrywa się z podziałem bardziej szczegółowym, odnoszącym się do nurtów teoretycznych. W tym przypadku psychoterapię można podzielić na:
- Behawioralną - zakłada, że człowiek jest istotą reaktywną, tzn. że funkcjonuje na zasadzie bodziec – reakcja. Kładzie nacisk na obserwowalne zachowanie, a nie na wewnętrzne przeżycia. Podejście to oparte jest na teorii uczenia się oraz teorii wymiany społecznej. Terapeuta behawiorysta rozumie objaw, jako dezadaptacyjny nawyk wykształcony w procesie uczenia. W tym rozumieniu zaburzenia powstają więc na drodze wyuczenia się nieprawidłowych zachowań, które są podtrzymywane. Terapeuta nie szuka tu ukrytych przyczyn, najważniejsze dla niego jest to, co obserwowalne. Celem terapii jest zmiana niepożądanych zachowań. Terapeuta jest dyrektywny, występuje często w postaci modela, który modeluje (kształtuje) prawidłowe nawyki. Terapia jest raczej krótkoterminowa.
- Poznawczą - zakłada, że aby zmieniać niepożądane zachowania pacjenta należy zwrócić uwagę na tzw. procesy poznawcze, czyli m.in.: spostrzeganie, myślenie, oczekiwania, interpretacje. W koncepcji tej uważa się, iż niewłaściwy sposób spostrzegania i interpretacji zdarzeń, doprowadza do wyuczenia się niepożądanych zachowań. Psychoterapia polega na modyfikacji, przekształceniu treści myślenia, w konsekwencji czego dochodzi do modyfikacji zachowań i uczuć związanych z tymi zachowaniami. To również terapia dyrektywna i raczej krótkoterminowa.
Te dwa powyższe podejścia często są łączone i nazywane podejściem behawioralno- poznawczym. Oba zakładają, że zaczynając od tego co na zewnątrz, można zmienić to, co wewnątrz.
- Psychoanalityczną - oparta jest na teorii osobowości Freuda. Zakłada, że źródło problemów tkwi w podświadomości pacjenta do której nie ma on dostępu, a bezpośrednią przyczyną zaburzeń jest wewnętrzny konflikt. Terapia polega na uświadomieniu sobie nieświadomych myśli i emocji i usuwaniu obron, które tworzy nieświadomość, aby bronić dostępu do siebie. Jest to więc terapia raczej długoterminowa, i oparta na przekonaniu, że aby zmieniło się to co na zewnątrz, trzeba najpierw zmienić to, co wewnątrz.
- Egzystencjalno - humanistyczną - zakłada, iż człowiek jest istotą wolną i jako posiadacz wolnej woli ma zdolność wyboru oraz przyjmowania odpowiedzialności za swoje czyny. Według tej koncepcji człowiek sam decyduje o sobie, w dodatku zupełnie świadomie. Objaw czy zaburzenie rozumiane są jako trudność, pojawiająca się w momencie osłabienia zdolności do „tworzenia” samego siebie. W podejściu tym zakłada się, iż każdemu zdarzają się takie chwile osłabienia, ale jednocześnie że każdy jest na tyle silny, aby sobie z nimi poradzić. Dlatego też określenie pacjent zastępuje się tu często określeniem klient. Terapeuta jest więc potrzebny do tego, aby wspierać i pomagać w przezwyciężeniu trudności. Jest empatyczny, dostosowuje się do przeżyć i potrzeb klienta oraz skupia się na sytuacji aktualnej, bez oglądania się na to co było, ani na to co będzie.
- Systemową - uznaje, że nie można rozpatrywać człowieka w oderwaniu od środowiska, w którym żyje, od kontekstu społecznego. Zakłada istnienie różnych systemów, z których jednym z najważniejszych jest system rodzinny. Terapeuci systemowi koncentrują się na procesach zachodzących w tym systemie. Problemy czy zaburzenia mogą pojawić się np. na skutek zakłóconej komunikacji w rodzinie czy zaburzeń w strukturze rodziny. Mianem pacjenta określa się tu całą rodzinę, a celem terapii jest zmiana całego zaburzonego systemu, a nie zmiana jednego człowieka nazwanego „zaburzonym” czy „chorym”.
Warto jeszcze raz podkreślić, iż mimo tak konkretnego podziału rodzajów psychoterapii, psychoterapeuci często posługują się technikami pochodzącymi z różnych nurtów.
Trzymanie się sztywnego podziału daje możliwość lepszej specjalizacji, jednak sięganie po metody czy nawet sposób myślenia charakterystyczny dla różnych nurtów, stwarza z kolei możliwość szerszego spojrzenia na człowieka, jego problemy i rozwój.
Jakie są formy psychoterapii?
Psychoterapia może być prowadzona w różnych formach. Te najbardziej popularne to:
- Indywidualna, gdzie pacjent/ klient sam spotyka się z psychoterapeutą i pracuje nad indywidualnymi problemami.
- Grupowa, w której kilka lub kilkanaście osób pracuje jednocześnie z jednym lub dwójką terapeutów. Ta forma uwzględnia interakcje zachodzące pomiędzy uczestnikami grupy i wykorzystuje dynamikę grupy do wywołania pożądanych zmian. Praca taka może odbywać się w grupach zamkniętych, gdzie wszyscy członkowie grupy w tym samym czasie kończą i rozpoczynają terapię oraz w grupach otwartych, które nie spełniają tego warunku i można do nich dołączyć oraz opuścić je w dowolnym momencie. Za czynniki leczące w grupie psychoterapeutycznej uznaje się np. nadzieję na pozbycie się problemu (skoro udaje się innym, uda się też mnie), poczucie przynależności (nie ja jeden mam taki problem), wsparcie udzielane przez grupę czy dostarczanie wzorców konstruktywnego zachowania.
- Rodzinna, która umożliwia spotkanie całej rodziny i daje możliwość analizowania wzajemnych stosunków i interakcji pomiędzy jej członkami. Przedmiotem tej formy terapii jest struktura rodziny, rodzaje więzi, komunikacja oraz cały system rodzinny i jego podsystemy.
Co z tego wynika?
Tak jak każdy psychoterapeuta może mieć swoje preferencje i wybrać określony rodzaj psychoterapii, tak również każdy kto przychodzi do terapeuty, może mieć swoje własne preferencje. Nie chodzi o to, aby przeczytać wszystko o wszystkich rodzajach psychoterapii i z taką wiedzą wyruszać na spotkanie z terapeutą. Chodzi raczej o to, aby mieć świadomość, że pacjent/ klient też ma wybór. Jeśli terapeuta, do którego się udaliśmy i jego sposób pracy nie odpowiadają nam, nie należy zakładać, że tacy są wszyscy terapeuci i odwracać się stanowczo od tego typu pomocy. Warto spróbować ponownie i osiągnąć oczekiwane efekty.
autorka: Barbara Szczyrba - Maroń
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
Nie istnieje jednolita teoria psychoterapii co oznacza, iż nie ma jednego rodzaju psychoterapii, którą posługiwaliby się wszyscy terapeuci. Można wyodrębnić kilka głównych orientacji teoretycznych, na bazie których stworzone zostały różne formy psychoterapii. Psychoterapeuta opiera się więc na wybranej teorii psychologicznej i wynikającej z niej formie psychoterapii. Wybór sposobu oddziaływania zależy przede wszystkim od samego psychoterapeuty, bo przecież każdy psycholog i psychoterapeuta to przede wszystkim człowiek, który posiada swoje preferencje, zainteresowania czy oczekiwania. Przygotowując się do swojego zawodu, psychoterapeuta poznaje i uczy się wszystkich nurtów teoretycznych i wszystkich rodzajów psychoterapii. Uczy się patrzenia na człowieka, a więc także na siebie, poprzez pryzmat tych orientacji. Każda teoria psychologiczna, na podstawie której stworzone zostały rodzaje psychoterapii, ma własną koncepcję rozwoju i funkcjonowania człowieka oraz własną koncepcję powstawania różnego rodzaju zaburzeń. Psychoterapeuta wybierając dany rodzaj terapii przyjmuje taką, a nie inną koncepcję człowieka i nią posługuje się w swojej pracy. Pracuje więc przy użyciu konkretnych metod i technik oraz w konkretny sposób widzi swojego pacjenta i jego problemy. Podziały pomiędzy poszczególnymi nurtami są wyraźne, a szkoły terapeutyczne różnią się czasem zdecydowanie, dosyć powszechne jest jednak, że terapeuci stosują łącznie narzędzia wywodzące się z różnych nurtów. Dobierają je celowo i wykorzystują tak, aby terapia była jak najbardziej skuteczna.
Jaki jest ogólny podział psychoterapii?
W zależności od przyjętego kryterium, psychoterapię można ogólnie podzielić na:
- długoterminową (kilka do kilkunastu spotkań) i krótkoterminową (najczęściej kilka spotkań)
- dyrektywną (terapeuta decyduje o jej przebiegu) i niedyrektywną (terapeuta w znacznym stopniu dostosowuje się do potrzeb pacjenta/ klienta)
- opartą na metodach powierzchniowych, objawowych (psychoterapeutę interesują objawy pacjenta, a celem terapii jest jak najszybsze ich usunięcie) i na metodach głębinowych, przyczynowych ( psychoterapeutę interesują przyczyny objawów, a celem terapii jest ich odkrycie i przepracowanie)
- opartą na metodach podtrzymujących (terapeuta wspiera i podtrzymuje pacjenta/ klienta, koncentrując się na jego aktualnej sytuacji życiowej) i metodach rekonstruujących (terapeuta pomaga pacjentowi/ klientowi w tworzeniu nowych zasobów).
Jakie są konkretne rodzaje psychoterapii?
Podział ogólny pokrywa się z podziałem bardziej szczegółowym, odnoszącym się do nurtów teoretycznych. W tym przypadku psychoterapię można podzielić na:
- Behawioralną - zakłada, że człowiek jest istotą reaktywną, tzn. że funkcjonuje na zasadzie bodziec – reakcja. Kładzie nacisk na obserwowalne zachowanie, a nie na wewnętrzne przeżycia. Podejście to oparte jest na teorii uczenia się oraz teorii wymiany społecznej. Terapeuta behawiorysta rozumie objaw, jako dezadaptacyjny nawyk wykształcony w procesie uczenia. W tym rozumieniu zaburzenia powstają więc na drodze wyuczenia się nieprawidłowych zachowań, które są podtrzymywane. Terapeuta nie szuka tu ukrytych przyczyn, najważniejsze dla niego jest to, co obserwowalne. Celem terapii jest zmiana niepożądanych zachowań. Terapeuta jest dyrektywny, występuje często w postaci modela, który modeluje (kształtuje) prawidłowe nawyki. Terapia jest raczej krótkoterminowa.
- Poznawczą - zakłada, że aby zmieniać niepożądane zachowania pacjenta należy zwrócić uwagę na tzw. procesy poznawcze, czyli m.in.: spostrzeganie, myślenie, oczekiwania, interpretacje. W koncepcji tej uważa się, iż niewłaściwy sposób spostrzegania i interpretacji zdarzeń, doprowadza do wyuczenia się niepożądanych zachowań. Psychoterapia polega na modyfikacji, przekształceniu treści myślenia, w konsekwencji czego dochodzi do modyfikacji zachowań i uczuć związanych z tymi zachowaniami. To również terapia dyrektywna i raczej krótkoterminowa.
Te dwa powyższe podejścia często są łączone i nazywane podejściem behawioralno- poznawczym. Oba zakładają, że zaczynając od tego co na zewnątrz, można zmienić to, co wewnątrz.
- Psychoanalityczną - oparta jest na teorii osobowości Freuda. Zakłada, że źródło problemów tkwi w podświadomości pacjenta do której nie ma on dostępu, a bezpośrednią przyczyną zaburzeń jest wewnętrzny konflikt. Terapia polega na uświadomieniu sobie nieświadomych myśli i emocji i usuwaniu obron, które tworzy nieświadomość, aby bronić dostępu do siebie. Jest to więc terapia raczej długoterminowa, i oparta na przekonaniu, że aby zmieniło się to co na zewnątrz, trzeba najpierw zmienić to, co wewnątrz.
- Egzystencjalno - humanistyczną - zakłada, iż człowiek jest istotą wolną i jako posiadacz wolnej woli ma zdolność wyboru oraz przyjmowania odpowiedzialności za swoje czyny. Według tej koncepcji człowiek sam decyduje o sobie, w dodatku zupełnie świadomie. Objaw czy zaburzenie rozumiane są jako trudność, pojawiająca się w momencie osłabienia zdolności do „tworzenia” samego siebie. W podejściu tym zakłada się, iż każdemu zdarzają się takie chwile osłabienia, ale jednocześnie że każdy jest na tyle silny, aby sobie z nimi poradzić. Dlatego też określenie pacjent zastępuje się tu często określeniem klient. Terapeuta jest więc potrzebny do tego, aby wspierać i pomagać w przezwyciężeniu trudności. Jest empatyczny, dostosowuje się do przeżyć i potrzeb klienta oraz skupia się na sytuacji aktualnej, bez oglądania się na to co było, ani na to co będzie.
- Systemową - uznaje, że nie można rozpatrywać człowieka w oderwaniu od środowiska, w którym żyje, od kontekstu społecznego. Zakłada istnienie różnych systemów, z których jednym z najważniejszych jest system rodzinny. Terapeuci systemowi koncentrują się na procesach zachodzących w tym systemie. Problemy czy zaburzenia mogą pojawić się np. na skutek zakłóconej komunikacji w rodzinie czy zaburzeń w strukturze rodziny. Mianem pacjenta określa się tu całą rodzinę, a celem terapii jest zmiana całego zaburzonego systemu, a nie zmiana jednego człowieka nazwanego „zaburzonym” czy „chorym”.
Warto jeszcze raz podkreślić, iż mimo tak konkretnego podziału rodzajów psychoterapii, psychoterapeuci często posługują się technikami pochodzącymi z różnych nurtów.
Trzymanie się sztywnego podziału daje możliwość lepszej specjalizacji, jednak sięganie po metody czy nawet sposób myślenia charakterystyczny dla różnych nurtów, stwarza z kolei możliwość szerszego spojrzenia na człowieka, jego problemy i rozwój.
Jakie są formy psychoterapii?
Psychoterapia może być prowadzona w różnych formach. Te najbardziej popularne to:
- Indywidualna, gdzie pacjent/ klient sam spotyka się z psychoterapeutą i pracuje nad indywidualnymi problemami.
- Grupowa, w której kilka lub kilkanaście osób pracuje jednocześnie z jednym lub dwójką terapeutów. Ta forma uwzględnia interakcje zachodzące pomiędzy uczestnikami grupy i wykorzystuje dynamikę grupy do wywołania pożądanych zmian. Praca taka może odbywać się w grupach zamkniętych, gdzie wszyscy członkowie grupy w tym samym czasie kończą i rozpoczynają terapię oraz w grupach otwartych, które nie spełniają tego warunku i można do nich dołączyć oraz opuścić je w dowolnym momencie. Za czynniki leczące w grupie psychoterapeutycznej uznaje się np. nadzieję na pozbycie się problemu (skoro udaje się innym, uda się też mnie), poczucie przynależności (nie ja jeden mam taki problem), wsparcie udzielane przez grupę czy dostarczanie wzorców konstruktywnego zachowania.
- Rodzinna, która umożliwia spotkanie całej rodziny i daje możliwość analizowania wzajemnych stosunków i interakcji pomiędzy jej członkami. Przedmiotem tej formy terapii jest struktura rodziny, rodzaje więzi, komunikacja oraz cały system rodzinny i jego podsystemy.
Co z tego wynika?
Tak jak każdy psychoterapeuta może mieć swoje preferencje i wybrać określony rodzaj psychoterapii, tak również każdy kto przychodzi do terapeuty, może mieć swoje własne preferencje. Nie chodzi o to, aby przeczytać wszystko o wszystkich rodzajach psychoterapii i z taką wiedzą wyruszać na spotkanie z terapeutą. Chodzi raczej o to, aby mieć świadomość, że pacjent/ klient też ma wybór. Jeśli terapeuta, do którego się udaliśmy i jego sposób pracy nie odpowiadają nam, nie należy zakładać, że tacy są wszyscy terapeuci i odwracać się stanowczo od tego typu pomocy. Warto spróbować ponownie i osiągnąć oczekiwane efekty.
autorka: Barbara Szczyrba - Maroń
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
WIZYTA PSYCHOLOGICZNA- NIEZBĘDNE INFORMACJE
WIZYTA PSYCHOLOGICZNA- NIEZBĘDNE INFORMACJE
Jak wybrać odpowiednie miejsce?
Usługi psychologiczne można podzielić na: publiczne (czyli bezpłatne) oraz prywatne. Gabinety pierwszego rodzaju działają głównie w ramach różnego rodzaju poradni, np. psychologiczno – pedagogicznej, zdrowia psychicznego, odwykowej. Zwykle nie potrzeba tam żadnego skierowania, ale najlepiej jest umówić się na wizytę wcześniej. Trzeba też przygotować się na pewien czas oczekiwania - od kilku dni do kilku tygodni, zależnie od ilości pacjentów.
Gabinet prywatny jest miejscem działalności pojedynczego psychologa lub kilku osób współpracujących ze sobą. Reklamy o rodzaju proponowanych usług znajdują się m.in.
w samym gabinecie, w placówkach pokrewnych, na ulotkach, wizytówkach, w prasie. Zazwyczaj czas oczekiwania na wizytę prywatną jest krótszy, a termin i godzina spotkania ustalane są wspólnie z pacjentem.
Jak wybrać właściwą osobę?
Z psychologiem najczęściej jest tak, jak z lekarzem, fryzjerem czy krawcową. Wybieramy tego, kogo nazwisko jest nam znane, albo kogo znają i polecają inni ludzie. W wielu sytuacjach metoda ta skutkuje, ale czasem bywa zawodna. Dzieje się tak dlatego, że
w przypadku wizyty u psychologa znaczenia nabierają nie tylko jego specjalistyczne umiejętności, ale również styl bycia, sposób mówienia, klimat rozmowy. To, co odpowiada jednej osobie, może zupełnie nie trafiać do innej. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy upewnić się, że specjalista do którego trafiamy jest tym, za kogo się podaje – jest to gwarancją bezpieczeństwa i profesjonalizmu. Można poprosić o pokazanie dyplomu czy określonych zaświadczeń potwierdzających kwalifikacje.
Jak przygotować się do spotkania?
Przed wizytą u psychologa dobrze jest poświęcić sobie trochę czasu, zastanowić się nad ważnymi dla siebie sprawami i spróbować znaleźć odpowiedź na następujące pytania:
-jaka jest moja aktualna sytuacja życiowa?
-co sprawia mi trudność, stanowi problem?
-co chcę w tej sprawie osiągnąć, co jest moim celem?
-czego oczekuję od psychologa, jakiego rodzaju pomocy?
Jak długo trwa wizyta i jak przebiega?
Spotkanie z psychologiem trwa zwykle około godziny. Jego przebieg zależy przede wszystkim od tego, czego potrzebuje pacjent - konkretnych informacji i wyjaśnienia wątpliwości, podzielenia się trudnymi doświadczeniami, nabycia określonych umiejętności, rozliczenia się z przeszłością, pozbycia się objawów, czy dokonania zmian w aktualnej sytuacji. Ponadto każdy psycholog ma swój własny styl pracy i prowadzi spotkanie
w sposób, który uważa za najbardziej efektywny.
Ile spotkań jest potrzebnych?
Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi. Jest to sprawa indywidualna i zależy m.in. od: powodu wizyty, oczekiwanych efektów, zaangażowania pacjenta. Czasem wystarcza jedno spotkanie, w innym wypadku potrzebny jest nawet kilkuletni kontakt.
Ile to kosztuje?
Ceny prywatnych usług psychologicznych są bardzo zróżnicowane. Najczęściej wahają się w przedziale od 50 do 80 zł. za godzinę.
autorka: Monika Bąk - Sosnowska
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
Usługi psychologiczne można podzielić na: publiczne (czyli bezpłatne) oraz prywatne. Gabinety pierwszego rodzaju działają głównie w ramach różnego rodzaju poradni, np. psychologiczno – pedagogicznej, zdrowia psychicznego, odwykowej. Zwykle nie potrzeba tam żadnego skierowania, ale najlepiej jest umówić się na wizytę wcześniej. Trzeba też przygotować się na pewien czas oczekiwania - od kilku dni do kilku tygodni, zależnie od ilości pacjentów.
Gabinet prywatny jest miejscem działalności pojedynczego psychologa lub kilku osób współpracujących ze sobą. Reklamy o rodzaju proponowanych usług znajdują się m.in.
w samym gabinecie, w placówkach pokrewnych, na ulotkach, wizytówkach, w prasie. Zazwyczaj czas oczekiwania na wizytę prywatną jest krótszy, a termin i godzina spotkania ustalane są wspólnie z pacjentem.
Jak wybrać właściwą osobę?
Z psychologiem najczęściej jest tak, jak z lekarzem, fryzjerem czy krawcową. Wybieramy tego, kogo nazwisko jest nam znane, albo kogo znają i polecają inni ludzie. W wielu sytuacjach metoda ta skutkuje, ale czasem bywa zawodna. Dzieje się tak dlatego, że
w przypadku wizyty u psychologa znaczenia nabierają nie tylko jego specjalistyczne umiejętności, ale również styl bycia, sposób mówienia, klimat rozmowy. To, co odpowiada jednej osobie, może zupełnie nie trafiać do innej. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy upewnić się, że specjalista do którego trafiamy jest tym, za kogo się podaje – jest to gwarancją bezpieczeństwa i profesjonalizmu. Można poprosić o pokazanie dyplomu czy określonych zaświadczeń potwierdzających kwalifikacje.
Jak przygotować się do spotkania?
Przed wizytą u psychologa dobrze jest poświęcić sobie trochę czasu, zastanowić się nad ważnymi dla siebie sprawami i spróbować znaleźć odpowiedź na następujące pytania:
-jaka jest moja aktualna sytuacja życiowa?
-co sprawia mi trudność, stanowi problem?
-co chcę w tej sprawie osiągnąć, co jest moim celem?
-czego oczekuję od psychologa, jakiego rodzaju pomocy?
Jak długo trwa wizyta i jak przebiega?
Spotkanie z psychologiem trwa zwykle około godziny. Jego przebieg zależy przede wszystkim od tego, czego potrzebuje pacjent - konkretnych informacji i wyjaśnienia wątpliwości, podzielenia się trudnymi doświadczeniami, nabycia określonych umiejętności, rozliczenia się z przeszłością, pozbycia się objawów, czy dokonania zmian w aktualnej sytuacji. Ponadto każdy psycholog ma swój własny styl pracy i prowadzi spotkanie
w sposób, który uważa za najbardziej efektywny.
Ile spotkań jest potrzebnych?
Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi. Jest to sprawa indywidualna i zależy m.in. od: powodu wizyty, oczekiwanych efektów, zaangażowania pacjenta. Czasem wystarcza jedno spotkanie, w innym wypadku potrzebny jest nawet kilkuletni kontakt.
Ile to kosztuje?
Ceny prywatnych usług psychologicznych są bardzo zróżnicowane. Najczęściej wahają się w przedziale od 50 do 80 zł. za godzinę.
autorka: Monika Bąk - Sosnowska
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
PSYCHOLODZY- MITY I FAKTY
PSYCHOLODZY- MITY I FAKTY
Dlaczego ludzie obawiają się wizyty u psychologa?
Jeszcze wciąż dla wielu osób pierwsze skojarzenie ze słowem „psycholog” jest równoznaczne ze słowem „psychiatra”. Co za tym idzie, kontakt z psychologiem wydaje się rzeczą niemalże ostateczną i podejmowaną przez ludzi zaburzonych psychicznie, czy popularnie mówiąc: nienormalnych, niespełna rozumu, wariatów, w najlepszym wypadku zaś przez osoby nieudolne i nie potrafiące samodzielnie poradzić sobie z trudnościami.
Z drugiej strony na temat psychologów krąży wiele mitów, które czynią z nich postaci niedostępne i zagrażające. Ot chociażby ten który mówi, że psycholog potrafi czytać
w myślach, czy na podstawie jednego spojrzenia rozszyfrować człowieka. Każdy z nas miałby przecież w takiej sytuacji obawy, że na jaw wyjdzie coś, co wolałby zostawić wyłącznie dla siebie.
Jakie są fakty?
Żadne z powyższych twierdzeń nie jest prawdziwe. Wynikają one najczęściej z niewiedzy
i lęku przed nieznanym. Nie mają racji nawet ci, którzy uważają psychologa za kogoś kto wysłucha i pocieszy, a na koniec doradzi jak rozwiązać problem.
Psychologia jest nauką, a zawód psychologa nie wiąże się z magicznymi zdolnościami
i jasnowidztwem, ale z rzetelną wiedzą i konkretnymi umiejętnościami zdobywanymi
w trakcie pięcioletnich studiów, na stażach, kursach i szkoleniach.
Czym rozmowa z psychologiem różni się od rozmowy z przyjaciółką?
Możliwość szczerej rozmowy z kimś bliskim jest jedną z najcenniejszych rzeczy, jakich możemy doświadczać. Najczęściej przynosi ulgę, dodaje otuchy i jeszcze bardziej zbliża ludzi do siebie. Czasem jednak okazuje się niewystarczająca do rozwiązania problemu czy poprawy sytuacji. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że osoba bliska nie jest obiektywna
i doradza rozwiązania, które jej wydają się słuszne. Również dlatego, że tak samo jak zainteresowany może nie dostrzec głębszych przyczyn sprawy i zachodzących procesów. Psycholog, wykorzystując swoją specjalistyczną wiedzę i doświadczenie, pomaga zobaczyć problem w szerszym kontekście, mobilizuje do samodzielnego poszukiwania rozwiązań
oraz towarzyszy w podejmowaniu decyzji i dokonywaniu zmian.
Czemu pójście do psychologa jest rozsądne?
Kiedy boli nas ząb, idziemy do dentysty. Gdy złamiemy sobie rękę, musi zająć się nami chirurg. A kiedy mamy złe samopoczucie czy sprawę, która nas dręczy – idziemy do psychologa. Tak jak nie mamy oporów w korzystaniu z pomocy specjalistów innych dziedzin, tak nie powinno ich być w odniesieniu do psychologów. Dlaczego tak ważna sfera jaką jest psychika, miałaby zostać pozbawiona właściwej opieki? Przecież aby być zdrowym i sprawnym należy pamiętać nie tylko o właściwym odżywianiu, aktywności fizycznej czy odpoczynku, ale też o wewnętrznej równowadze. Dlatego właśnie pójście do psychologa nie jest wstydliwe, ale rozsądne - świadczy o właściwej trosce o siebie.
Komu pomoże psycholog?
Trudno wymienić wszystkie sytuacje i osoby, którym może pomóc psycholog, ponieważ dotyczą one zarówno choroby, jak i zdrowia.
Chorzy potrzebują informacji i wsparcia żeby rozumieć, co się z nimi dzieje w trakcie choroby i jak wspomóc siły odpornościowe swojego organizmu, żeby szybciej wrócić do zdrowia. Rodzina osoby chorej potrzebuje dowiedzieć się, z czego wynikają określone emocje czy zachowania ich bliskiego i jak na nie reagować. Dotyczy to nie tylko chorób psychicznych, ale dokładnie wszystkich. Zawsze kiedy coś dzieje się ze zdrowiem, znajduje to odbicie w myślach, emocjach, zachowaniu, relacjach z innymi ludźmi.
Osoby zdrowe mogą potrzebować pomocy w radzeniu sobie z konkretnymi trudnościami, ale też wiedzy, jak rozwijać własne możliwości i osiągać sukces. Rodzice mogą dowiedzieć się np. jak rozwija się ich dziecko, jak je wspomagać i reagować na określone sytuacje. Młodzież może uzyskać pomoc w wyborze zawodu i pokonaniu trudności szkolnych. Małżonkowie i całe rodziny mogą nauczyć się lepiej dogadywać ze sobą, pracownicy
i pracodawcy - rozwiązywać konflikty i planować karierę zawodową, każdy z nas wreszcie - pokonywać stres i czerpać więcej zadowolenia z życia.
autorka: Monika Bąk - Sosnowska
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
Jeszcze wciąż dla wielu osób pierwsze skojarzenie ze słowem „psycholog” jest równoznaczne ze słowem „psychiatra”. Co za tym idzie, kontakt z psychologiem wydaje się rzeczą niemalże ostateczną i podejmowaną przez ludzi zaburzonych psychicznie, czy popularnie mówiąc: nienormalnych, niespełna rozumu, wariatów, w najlepszym wypadku zaś przez osoby nieudolne i nie potrafiące samodzielnie poradzić sobie z trudnościami.
Z drugiej strony na temat psychologów krąży wiele mitów, które czynią z nich postaci niedostępne i zagrażające. Ot chociażby ten który mówi, że psycholog potrafi czytać
w myślach, czy na podstawie jednego spojrzenia rozszyfrować człowieka. Każdy z nas miałby przecież w takiej sytuacji obawy, że na jaw wyjdzie coś, co wolałby zostawić wyłącznie dla siebie.
Jakie są fakty?
Żadne z powyższych twierdzeń nie jest prawdziwe. Wynikają one najczęściej z niewiedzy
i lęku przed nieznanym. Nie mają racji nawet ci, którzy uważają psychologa za kogoś kto wysłucha i pocieszy, a na koniec doradzi jak rozwiązać problem.
Psychologia jest nauką, a zawód psychologa nie wiąże się z magicznymi zdolnościami
i jasnowidztwem, ale z rzetelną wiedzą i konkretnymi umiejętnościami zdobywanymi
w trakcie pięcioletnich studiów, na stażach, kursach i szkoleniach.
Czym rozmowa z psychologiem różni się od rozmowy z przyjaciółką?
Możliwość szczerej rozmowy z kimś bliskim jest jedną z najcenniejszych rzeczy, jakich możemy doświadczać. Najczęściej przynosi ulgę, dodaje otuchy i jeszcze bardziej zbliża ludzi do siebie. Czasem jednak okazuje się niewystarczająca do rozwiązania problemu czy poprawy sytuacji. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że osoba bliska nie jest obiektywna
i doradza rozwiązania, które jej wydają się słuszne. Również dlatego, że tak samo jak zainteresowany może nie dostrzec głębszych przyczyn sprawy i zachodzących procesów. Psycholog, wykorzystując swoją specjalistyczną wiedzę i doświadczenie, pomaga zobaczyć problem w szerszym kontekście, mobilizuje do samodzielnego poszukiwania rozwiązań
oraz towarzyszy w podejmowaniu decyzji i dokonywaniu zmian.
Czemu pójście do psychologa jest rozsądne?
Kiedy boli nas ząb, idziemy do dentysty. Gdy złamiemy sobie rękę, musi zająć się nami chirurg. A kiedy mamy złe samopoczucie czy sprawę, która nas dręczy – idziemy do psychologa. Tak jak nie mamy oporów w korzystaniu z pomocy specjalistów innych dziedzin, tak nie powinno ich być w odniesieniu do psychologów. Dlaczego tak ważna sfera jaką jest psychika, miałaby zostać pozbawiona właściwej opieki? Przecież aby być zdrowym i sprawnym należy pamiętać nie tylko o właściwym odżywianiu, aktywności fizycznej czy odpoczynku, ale też o wewnętrznej równowadze. Dlatego właśnie pójście do psychologa nie jest wstydliwe, ale rozsądne - świadczy o właściwej trosce o siebie.
Komu pomoże psycholog?
Trudno wymienić wszystkie sytuacje i osoby, którym może pomóc psycholog, ponieważ dotyczą one zarówno choroby, jak i zdrowia.
Chorzy potrzebują informacji i wsparcia żeby rozumieć, co się z nimi dzieje w trakcie choroby i jak wspomóc siły odpornościowe swojego organizmu, żeby szybciej wrócić do zdrowia. Rodzina osoby chorej potrzebuje dowiedzieć się, z czego wynikają określone emocje czy zachowania ich bliskiego i jak na nie reagować. Dotyczy to nie tylko chorób psychicznych, ale dokładnie wszystkich. Zawsze kiedy coś dzieje się ze zdrowiem, znajduje to odbicie w myślach, emocjach, zachowaniu, relacjach z innymi ludźmi.
Osoby zdrowe mogą potrzebować pomocy w radzeniu sobie z konkretnymi trudnościami, ale też wiedzy, jak rozwijać własne możliwości i osiągać sukces. Rodzice mogą dowiedzieć się np. jak rozwija się ich dziecko, jak je wspomagać i reagować na określone sytuacje. Młodzież może uzyskać pomoc w wyborze zawodu i pokonaniu trudności szkolnych. Małżonkowie i całe rodziny mogą nauczyć się lepiej dogadywać ze sobą, pracownicy
i pracodawcy - rozwiązywać konflikty i planować karierę zawodową, każdy z nas wreszcie - pokonywać stres i czerpać więcej zadowolenia z życia.
autorka: Monika Bąk - Sosnowska
Zakład Psychologii Śląskiej Akademii Medycznej
